Đức Phật dạy chúng sinh muốn được an lạc, bình an suốt đời, muốn được giải thoát trên thế gian đầy cạm bẫy hiểm nguy thì phải tu giới.
Ngài nói rõ rằng mọi người đau khổ, mãi không giải thoái, vì không có trí tuệ, không biết nên phạm nhiều sai lầm. Để giúp chúng ta ngăn ngừa việc sai lầm, Đức Phật đưa ra một số quy tắc gọi là giới. Ngài khuyên chúng ta tu tập, phải tôn trọng giới luật như giữ gìn tròng con mắt.
Năm điều ngăn cấm mà Phật đã chế ra, để ngăn những tưởng niệm ác, nói năng chẳng lành, hành động bất chính. Năm điều răn ấy là: Không được giết hại, không được trộm cướp, không được tà dâm, không được nói dối, không được uống rượu.
Giới cấm thứ nhất mà Đức Phật dạy là không được sát sanh
Phải tôn trọng sự sống của muôn loài, từ loài người cho đến các loài vật. Sinh mạng có một giá trị quý báu, nhất là sinh mạng người; giết hại sinh mạng kia để tô bồi sinh mạng này là một điều ác, không hợp lý đạo.
Phạm tội sát sinh nặng hay nhẹ, tùy theo đối tượng bị sát hại là loài người hay loài vật.
Giới cấm thứ hai mà Đức Phật dạy là không được trộm cắp
Ai cũng biết trộm cướp là lấy những vật thuộc quyền sở hữu của người, mà không có sự ưng thuận, hay cưỡng ép người ta ưng thuận bằng võ lực hay quyền hành.
Những vật quý giá như nhà cửa, ruộng vườn, tiền bạc, ngọc ngà…cho đến vật hèn mọn như lá trầu, trái ớt v.v…người ta không cho mà mình cố lấy đều là trộm cướp.
Người đệ tử Phật hiểu sâu sắc rằng tài sản, của cải hưởng được, đều là kết quả của phước báo đã tu tạo trong quá khứ, hoặc việc làm trong hiện tại một cách chính đáng.
Giới cấm thứ ba mà Đức Phật dạy người Phật tử tại gia là không được tà dâm
Tà dâm tức là muốn nói về sự dâm dục phi lễ phi pháp. Luật dạy người xuất gia ly tục phải dứt hẳn dâm dục, còn người tại gia thì không đưọc tà dục.
Phải tôn trọng hạnh phúc gia đình của mọi người. Giữ được giới hạnh này, cuộc sống gia đình sẽ được hòa thuận, an vui, hạnh phúc, tâm trí sáng suốt.
Có thể nói quan niệm về tình yêu, hôn nhân, theo Phật dạy, rất tiến bộ. Giữa vợ chồng phải có tình yêu, có sự hiểu biết lẫn nhau, tôn trọng nhau, có trách nhiệm với nhau.
Giới cấm thứ tư là không nói sai sự thật
Nói sai sự thật có 4 cách: Nói dối, nói thêu dệt, nói lưỡi hai chiều, nói lời hung ác.
Người Phật tử cần trang bị hiểu biết sáng suốt, đúng đắn. Tất nhiên khi chưa thấy đúng, thì cũng đừng dùng lời nói bóp méo sự thật, phải biết tôn trọng sự thật.
Mỗi người phải tạo cho mình khẩu nghiệp được trong sạch, bằng cách không mắng nhiếc, không nói lời độc ác, không nói lời làm tổn thương danh dự người khác.
Người phật tử giữ được giới cấm thứ tư dễ dàng được tin tưởng, kính nể và tạo thành hình ảnh tiêu biểu của xã hội đạo đức.
Giới cấm thứ năm mà Đức Phật dạy là không được uống rượu
Tất cả những thứ có chất men làm say người, hay chất độc hại người đều không được uống. Chính mình không uống đã đành, mà cũng không được ép nài người khác uống.
Thật ra, tự bản chất rượu không có tội, nhưng nó là nguyên nhân tạo ra bốn tội trên và nhiều tội khác. Nhất là rượu làm mất hạt giống trí tuệ, nên Đức Phật không cho uống rượu.
Ngũ Giới là 5 nấc thang của người Phật tử tại gia để bước dần lên Thánh quả.
Trong năm giới cấm kể trên, không nhất định phải giữ đủ năm giới một lần. Người phật tử có thể chọn một giới để giữ trước, giữ giới từ tâm cho đến hành động bên ngoài.